کندانسورهای هواخنک، چه در چیلرها و روفتاپ‌ها و چه در یخچال‌های صنعتی، به‌طور مستقیم در معرض هوای محیط هستند. گردوغبار، دودهٔ اگزوز، روغن‌های فرار، نمک‌های شهری/ساحلی، گرده‌های گیاهی، سولفات‌ها و حتی باران اسیدی به‌مرور روی فین‌ها می‌نشینند. این آلودگی‌های چندمنشأ باعث افزایش مقاومت انتقال حرارت، افزایش فشار کندانس، بالا رفتن دمای تخلیه کمپرسور و در نهایت افت ظرفیت و افزایش مصرف انرژی می‌شوند. شست‌وشوی صرفاً با آب یا باد، عموماً برای آلودگی‌های چسبیده (چربی/نمک/اکسید) مؤثر نیست. راه‌حل پذیرفته‌شده در نگهداری حرفه‌ای، استفاده از پروتکل شیمیایی دو مرحله‌ای است که هم آلودگی‌های آلی را هدف می‌گیرد (فاز قلیایی) و هم رسوبات معدنی/اکسیدی را (فاز اسیدی ملایم)—بدون آسیب به آلومینیوم/مس و در انطباق با مقررات ایمنی و محیط‌زیست.

Clean Base (قلیایی ملایم/میانه): ترکیبی از سورفکتانت‌های آنیونی/غیریونی، بیلدرهای قلیایی (کربنات/سیلیکات)، کی‌لیت‌سازها (مثل EDTA یا جایگزین‌های امن‌تر)، مهارکننده‌های خوردگی آلومینیوم/مس و کنترل‌کنندهٔ کف است. در pH حدود 9–12، پیوندهای چربی شکسته و امولسیون می‌شوند؛ بیوفیلم‌های سبک تضعیف می‌گردند و خاکدانه‌ها از سطح جدا می‌شوند. هدف اصلی: پاک‌سازی آلودگی‌های آلی و آماده‌سازی سطح برای مرحلهٔ جرم‌زدایی.

Bright Wash (اسیدی ملایم): متکی به اسیدهای ملایم و مهارشده مثل فسفریک/سیتریک/آلی، با هدف حل نمک‌ها، کانی‌ها و اکسیدهای سطحی آلومینیوم/مس است. این ترکیبات، در pH 1.5–4 و با مهارکننده‌های خوردگی مناسب، پوسته‌های معدنی را برمی‌دارند و سطح فین را «روشن/فعال» می‌کنند تا انتقال حرارت بهبود یابد. نکتهٔ ایمنی: استفاده از HF یا آمونیوم‌بای‌فلوراید به‌دلیل ریسک انسانی و خوردگی شدید، در این دستورالعمل توصیه نمی‌شود.

• فوم‌گان یا اسپری‌پمپ قابل تنظیم با نازل فن‌دار 25–40°
• پرشرواشر Low–Medium (ترجیحاً ≤ 600 psi)
• برس نرم و شانه صاف‌کن فین (Fin Comb)
• PPE کامل: عینک، دستکش شیمیایی، ماسک پاشش، لباس کار
• کیت LOTO، کاور ضدآب برای تابلو/موتور، موانع کارگاهی
• ظرف مدرج رقیق‌سازی، کیت pH برای effluent، سینی جمع‌آوری
• Clean Base و Bright Wash با SDS و دستورالعمل سازنده

1. ایمن‌سازی و آماده‌سازی: خاموشی کامل، LOTO، کاور الکتریکال، صبر تا سطح < 35°C، بازرسی اولیه (فین فروریخته/نشتی/اتصالات).
2. پیش‌خیس کردن: آب ولرم، جهت از پشت به رو، برای جذب یکنواخت.
3. Clean Base: رقیق‌سازی 1:5–1:10؛ اعمال از پشت به رو، از پایین به بالا؛ زمان ماند 5–10 دقیقه؛ عدم خشک‌شدن؛ برس نرم در آلودگی چسبنده.
4. آبکشی عمیق: از پشت به رو تا قطع کامل کف؛ کنترل فشار و فاصله نازل.
5. Bright Wash: رقیق‌سازی 1:8–1:15 (میکروچنل تا 1:20)؛ اعمال غالباً از رو به پشت؛ زمان ماند 2–6 دقیقه.
6. آبکشی نهایی: تا pH 6–8؛ برای میکروچنل طولانی‌تر؛ آب جمع‌آوری و در صورت نیاز خنثی‌سازی شود.
7. خشک‌سازی و راه‌اندازی: تخلیه آب اضافی، برداشتن کاورها، راه‌اندازی و ثبت فشار کندانس/ΔT/آمپرها.

در فرمول‌های قلیایی، استفاده از سیلیکات‌ها و مهارکننده‌های ویژهٔ آلومینیوم/مس، ریسک مات‌شدن/خوردگی را پایین می‌آورد؛ بااین‌حال رقت مناسب و زمان ماند کنترل‌شده حیاتی است. در فرمول‌های اسیدی، فسفریک/سیتریک مهارشده برای آلومینیوم «ایمن‌تر» از اسیدهای قوی‌اند. روی مس/برنج، مهارکنندهٔ مناسب و آبکشی کافی ضروری است. در فین‌های پوشش‌دار، قبل از اجرا با سازنده هماهنگ و تست نقطه‌ای انجام شود.

• KPI فنی: فشار کندانس، ΔT هوای ورودی/خروجی، دمای تخلیه، آمپر فن/کمپرسور، نویز/لرزش.
• KPI اقتصادی: kWh/تن تبرید، تعداد تریپ HP/ماه، نفر-ساعت، هزینه مواد و توقف.
• ROI متداول: در واحدهای آلوده، صرفه‌جویی انرژی 5–15٪ رایج است؛ کاهش تریپ HP و افزایش ظرفیت در پیک، بازگشت هزینه مواد/نفر-ساعت را تسریع می‌کند.

• KPI چیست و چرا مهم است؟

  KPI (شاخص کلیدی عملکرد) عدد/نسبتی است که کیفیت شست‌وشو، ایمنی، هزینه و پایداری فرآیند را قابل‌سنجش می‌کند. KPI باید:

  • مرتبط با هدف (تمیزی، ایمنی، زمان توقف، هزینه) باشد،

  • قابل اندازه‌گیری با ابزار در دسترس (pH متر، EC متر، ATP، دماسنج، دبی‌سنج)،

  • دارای حد پذیرش و برنامه اقدام اصلاحی باشد.

    چطور KPI را درست اندازه بگیریم؟

    • نمونه‌برداری ATP/میکرو: نقاط بحرانی (گوشه‌ها، درزها، خروجی مبدل، زیر اسپری‌ها). برای هر تجهیز ۳–۵ نقطه ثابت تعریف کنید تا مقایسه زمانی معتبر شود.

    • EC و pH خروجی: در لحظه‌ی پایانی رینس و ۳ دقیقه بعد مجدد نمونه بگیرید؛ اگر رانش داشت، رینس ناکافی است.

    • سرعت خطی CIP: از Q/A (دبی/مساحت مقطع) محاسبه کنید؛ یا دبی‌سنج در مسیر برگشت نصب کنید.

    • غلظت مواد: تیتراسیون ساده (NaOH/اسید) یا رفرکتومتر با منحنی کالیبراسیون داخلی. EC به تنهایی کافی نیست، اما برای روند مفید است.

    ---

     خطوط هشدار و اقدام (Alert & Action Limits)

    برای هر KPI سه سطح تعریف کنید:

    • سبز (قبول): در محدوده هدف.

    • کهربایی (هشدار): نزدیک مرز → اقدام اصلاحی سبک (مثلاً ۱۰% افزایش زمان رینس).

    • قرمز (عدم‌قبول): خارج حدود → توقف تحویل، Re-Clean هدفمند، RCA (تحلیل ریشه‌ای علت)، و ثبت CAPA.

    نمونه:

    • pH خروجی 8.2 (کهربایی) → 3 دقیقه رینس اضافه و بازسنجی.

    • ATP 180 RLU با حد 100 (قرمز) → Re-Clean قلیایی 10 دقیقه + Bright 5 دقیقه، سپس آزمون مجدد؛ بررسی نازل کور.

قبل از کار، SDS محصولات مطالعه شود؛ PPE کامل الزامی است. از ترکیب مستقیم قلیا/اسید خودداری و رقیق‌سازی کنترل‌شده انجام شود. effluent جمع‌آوری و pH آن به 6–8 رسانده شود؛ سپس طبق مقررات فاضلاب صنعتی دفع گردد. بر روی بام‌ها، مدیریت رواناب و جلوگیری از ورود شیمی به درزهای ساختمان حیاتی است. کار در ارتفاع با آموزش و موانع ایمنی انجام شود.

• استفاده از فشار آب بسیار بالا/سوزنی نزدیک فین → تا شدن فین و کاهش دائمی سطح مؤثر.
• خشک‌شدن شیمی روی سطح → لکه، کدری، خوردگی موضعی.
• جابه‌جایی ترتیب مراحل → باقی‌ماندن چربی/تشکیل لکه‌های عمیق.
• حذف کاورهای الکتریکال یا LOTO → ریسک خرابی/خطر انسانی.
• آبکشی ناکافی → باقی‌ماندن قلیا/اسید و جذب آلودگی سریع‌تر در آینده.

سایت A — سالن فرآوری غذایی (۶ فن): فشار کندانس از 22 به 29 bar افزایش و HP Trip. Clean Base 1:8 (۶ دقیقه) + آبکشی؛ Bright Wash فسفریک 1:12 (۳ دقیقه) + آبکشی. نتیجه: فشار کندانس 22–23 bar ثابت، کاهش انرژی ~9٪، بهبود دما ~1.5°C.

سایت B — فروشگاه زنجیره‌ای (میکروچنل بامی): Clean Base 1:12، Bright Wash سیتریک 1:20، فشار پاشش پایین، زمان کوتاه. نتیجه: بازیابی ظرفیت، ΔT خروجی +3.2°C، بدون نشتی.

سایت C — محیط ساحلی با نمک‌پاشی فصلی: Clean Base سبک برای رفع فیلم چربی؛ Bright Wash تمرکزی‌تر (1:10) با زمان ماند 3–4 دقیقه؛ آبکشی طولانی؛ پوشش هیدروفیلیک پس از خشک‌سازی کامل. نتیجه: کاهش سفیدک، بهبود محسوس جریان هوا و ثبات فشار کندانس در پیک ظهر.

• بازدید بصری ماهانه (آلودگی، نشتی، تا شدن فین، شل‌بودن اتصالات)
• شست‌وشوی کامل فصلی (بهار/پاییز)؛ در محیط‌های سخت، یک‌بار میانی
• عکس قبل/بعد از چهار زاویه؛ ثبت رقت‌ها، زمان‌ها، دمای سطح، ΔT، فشار/آمپر
• گزارش PM با KPIهای انرژی/عملکرد و پیشنهاد بهبود