ترموستات و انواع آن در سیستم‌های تهویه مطبوع

ترموستات یکی از مهم‌ترین تجهیزات کنترلی در سیستم‌های تهویه مطبوع، برودتی و گرمایشی است. وظیفه ترموستات، اندازه‌گیری دمای محیط یا سیال و فرستادن فرمان روشن و خاموش به تجهیزات (کمپرسور، هیتر، فن، پمپ و...) بر اساس دمای تنظیم‌شده است.

در واقع، ترموستات مغز کنترل دما در یک سیستم است.

نحوه عملکرد ترموستات

عملکرد ترموستات بر اساس:

• اندازه‌گیری دما توسط سنسور
• مقایسه دمای سنس شده با دمای تنظیم‌شده
• ارسال فرمان به تجهیزات برای قطع یا وصل مدار

در سیستم‌های برودتی، ترموستات وظیفه کنترل دمای اواپراتور، اتاق سردخانه، کویل، یا دمای آب چیلر را بر عهده دارد. در سیستم‌های تهویه مطبوع، ترموستات دمای اتاق یا دمای کانال را تنظیم می‌کند.

انواع ترموستات

۱. ترموستات مکانیکی (Mechanical Thermostat)

قدیمی‌ترین و ساده‌ترین نوع ترموستات که از بیمتال یا بلوهستن لوله‌مویی برای احساس دما استفاده می‌کند.

• ساختار ساده و بادوام
• بدون نیاز به برق یا مصرف برق پایین
• مناسب برای سردخانه‌ها، یخچال‌ها و چیلرهای قدیمی
• حساسیت کمتر نسبت به مدل‌های دیجیتال

۲. ترموستات دیجیتال (Digital Thermostat)

این ترموستات‌ها دارای صفحه نمایش و مدار الکترونیکی هستند و دقت بسیار بالایی دارند.

• تنظیم دقیق دما
• نمایشگر LED یا LCD
• قابلیت سنسور داخلی/خارجی
• مناسب برای سیستم‌های تهویه مطبوع مدرن

۳. ترموستات دیواری (Room Thermostat)

برای کنترل دمای اتاق در:

• فن‌کویل
• داکت اسپلیت
• هواسازهای کوچک
• روفتاپ پکیج

دارای قابلیت انتخاب حالت سرمایش، گرمایش، فن و…

۴. ترموستات خطی (Line Thermostat / Duct Thermostat)

برای کنترل دمای کانال هوا یا داخل یونیت‌ها.

• دارای سنسور بلند یا لوله‌مویی
• مناسب برای هواسازها
• کنترل دمای هوای رفت
• محافظت از کویل در برابر یخ‌زدگی

۵. ترموستات سردخانه (Cold Room Thermostat)

در سردخانه‌های بالاصفر و زیرصفر استفاده می‌شود. معمولاً دارای:

• رنج دمایی پایین
• سنسور لوله مویی یا دیجیتال NTC/PT100
• فرمان به کمپرسور و دیفراست

۶. ترموستات دو مرحله‌ای (Two Stage Thermostat)

برای کنترل سیستم‌هایی که دو کمپرسور یا دو دور فن دارند.

• مرحله اول: بار کم
• مرحله دوم: بار زیاد
• کاربرد: چیلرها، روفتاپ‌ها و پکیج‌های صنعتی

۷. ترموستات ایمنی (Safety Thermostat)

برای محافظت از تجهیزات در برابر افزایش یا کاهش بیش‌ازحد دما.

• high limit thermostat
• low limit thermostat
• آلارم دما و قطع اضطراری

۸. ترموستات مستغرق (Immersion Thermostat)

برای کنترل دمای آب داخل بوسترپمپ، دیگ، آبگرم صنعتی یا بافر تانک چیلر.

کاربردهای ترموستات در سیستم‌های تهویه مطبوع

• کنترل دمای اتاق (فن‌کویل، اسپیلت، داکت)
• کنترل دمای آب چیلر یا بویلر
• حفاظت از کویل اواپراتور در برابر یخ‌زدگی
• کنترل دمای کندانسینگ در یونیت‌های تبرید
• مدیریت موتور فن و دور فن
• کنترل دمای اگزاست یا هوای تازه

مزایای استفاده از ترموستات مناسب

• کاهش مصرف انرژی
• بهبود راندمان سیستم
• کاهش استهلاک کمپرسور و فن
• افزایش راحتی و دقت کنترل دما
• کنترل بهتر در شرایط مختلف آب‌وهوایی

نکات مهندسی در انتخاب ترموستات

• نوع سیستم: DX، چیلر، فن‌کویل، هواساز، سردخانه
• رنج دمای کاری: بالاصفر، زیرصفر، دماهای محیطی بالا
• نوع سنسور: NTC، PT100، بل‌مویی
• نوع نصب: دیواری، روی بدنه، داخل کانال
• تعداد خروجی‌ها: یک مرحله، دو مرحله، 3 رله
• منبع تغذیه: برق 24 ولت، 220 ولت، 12 ولت
• کاربرد سرمایش/گرمایش یا هر دو

جمع‌بندی

ترموستات یکی از حیاتی‌ترین تجهیزات کنترلی در سیستم‌های تهویه مطبوع، برودتی و گرمایشی است. انتخاب صحیح نوع ترموستات باعث بهبود دقت عملکرد، افزایش راندمان، کاهش مصرف انرژی و محافظت از کمپرسور و کویل‌ها می‌شود. ترموستات‌های مکانیکی، دیجیتال، خطی، دیواری، سردخانه‌ای و دو مرحله‌ای، هرکدام بر اساس نوع پروژه و شرایط کاری انتخاب می‌شوند.